Tại sao nhiều quốc gia quy định lái xe bên trái đường?

Vô-lăng bên phải của một chiếc BMW 640i

Không chỉ tại nước Anh, rất nhiều quốc gia khác trên thế giới bắt buộc tài xế phải lái xe bên trái. Trong số đó có không ít vùng lãnh thổ của Anh và một số nước từng là thuộc địa hoặc vùng tự trị thuộc khối liên hiệp Anh như: Hồng Kông, Ấn Độ, Thái Lan, Nhật, Indonesia, Singapore, Malaysia, Úc…

Do lái xe bên trái nên những chiếc xe hơi cũng bắt buộc phải có vô-lăng phù hợp, tức bên phải (Right-hand Drive - RHD). Tuy nhiên, một số nơi mặc dù lái xe bên trái nhưng vẫn sử dụng những chiếc xe có ghế tài bên trái (LHD). Cụ thể tại đảo British Virgin, đảo US Virgin, đảo Cayman, quần đảo Turks & Caicos và Bahamas, hầu hết các phương tiện vận chuyển đều được trang bị vô-lăng bên trái bởi chúng được nhập khẩu từ Mỹ và Brazil.

Vậy nguồn gốc việc lái xe bên trái bắt nguồn từ đâu? Vào năm 1998, các nhà khảo cổ đã tìm ra một con đường mòn dẫn đến một mỏ đá của người La Mã, gần Swindon (Anh). Các vết bánh xe bên phía trái (nhìn từ hướng mỏ đá đi ra) sâu hơn so với các vết bánh xe bên phải. Những dấu vết này gợi ý rằng người La Mã từ xưa đã đi bên trái đường, ít nhất là tại khu vực này bởi những chiếc xe ngựa kéo vận chuyển đá từ mỏ đi ra sẽ nặng hơn, do đó tạo ra vết bánh xe sâu hơn. Và khi đi vào, xe trống không nên vết bánh xe nông hơn.

Một bức tranh cổ cho thấy những cỗ xe ngựa đi bên trái đường

Một số nhà sử học như C. Northcote Parkinson tin rằng những người du hành thời xưa trên những chiếc xe ngựa thường chạy bên trái con đường bởi lẽ hầu hết mọi người đều thuận tay phải, một người cưỡi ngựa sẽ có thể cầm cương bằng tay trái và để tay phải tự do để chào hỏi người đi ngược lại hoặc bảo vệ chính mình với một thanh kiếm nếu cần thiết.

Lịch sử về việc đi bên trái xuất phát từ thời Hy Lạp, Ai Cập và La Mã cổ đại và được ứng dụng rộng rãi hơn so với bên phải. Người Hy Lạp cổ, người Ai Cập và La Mã thường hành quân bên trái đường. Nếu 2 kỵ binh lao vào đánh nhau, mỗi người sẽ tiếp cận nhau về phía phải của mình. Do đó, họ có thể rút kiếm từ bên phải và giữ vị trí phòng thủ.

Từ một thói quen, đi bên trái trở thành một truyền thống và sau đó thành luật. Luật đi bên trái được thiết lập rất tốt thời La Mã bởi các thành phố luôn có mật độ giao thông đông đúc. Trong một thành phố La Mã, các xe ngựa kéo và xe ngựa chở người bị cấm trong suốt cả ngày. Một số nơi khác, các phương tiện có bánh xe bị cấm sử dụng trong suốt đêm để không làm phiền đến giấc ngủ của người dân. Những người hành hương muốn trở về thăm thành phố của mình được hướng dẫn đi bên trái đường. Trong thời gian này, giáo hoàng đã yêu cầu đưa ra các chỉ thị đi bên trái đường và luật này đã được sử dụng rộng rãi và thậm chí cho đến ngày nay vẫn còn được nhiều quốc gia áp dụng.

Hệ thống quy tắc giao thông này vẫn được duy trì cho đến cuối thế kỷ 18 khi những người đánh xe ngựa tại Mỹ và Pháp bắt đầu sử dụng những chiếc xe được kéo bởi nhiều cặp ngựa để vận chuyển nông sản. Những chiếc xe này không có ghế cho người cầm cương. Thay vào đó, người điều khiển ngồi trên lưng của con ngựa cuối cùng bên trái để tay phải có thể tự do quất roi. Do ngồi bên trái, một cách tự nhiên bạn sẽ muốn người đi theo chiều ngược lại cũng đi về phía trái của mình để bạn có thể nhìn xuống và đảm bảo rằng dưới các bánh xe của họ không có điều gì khả nghi. Vì lý do này, bạn buộc phải đi bên phải đường.

Bộ luật bắt buộc người tham gia giao thông đi bên phải đầu tiên tại Mỹ được ban hành ở bang Pennsylvania vào năm 1792 và trong nhiều năm sau, rất nhiều bang khác cũng như các quận của Canada cũng áp dụng luật này.

Tại Pháp, phong tục đi bên phải cũng được hình thành theo cách tương tự. Tuy nhiên, có một yếu tố thúc đẩy khác là kể từ khi cuộc cách mạng Pháp nổ ra, tầm ảnh hưởng của giáo hoàng đã bị suy yếu và người dân bắt đầu không tuân theo các yêu cầu của giáo hoàng. Sau đó, Napoleon đã ban hành luật đi bên phải trên tất cả các quốc gia có quân đội của ông chiếm đóng như Hà Lan, Thụy Sĩ, Đức, Ý, Ba Lan, Tây Ban Nha. Phong tục này vẫn được duy trì ngay cả khi đế chế Napoleon sụp đổ.

Tại Anh, đối với những tay lái xe ngựa, họ ngồi trên một băng ghế phía sau thay vì trên lưng ngựa và thông thường là bên phải để khi quất roi, dây roi sẽ không vướng vào phía sau. Đến nay, người Anh vẫn lái xe bên trái và những chiếc xe hơi hiện đại cũng được thiết kế chỗ ngồi cho tài xế bên phải. Bộ luật bắt buộc lái xe bên trái đầu tiên được ban hành tại Anh năm 1756. Mặc dù đi ngược với xu hướng chung của thế giới nhưng lái xe bên trái không chỉ là một điều bắt buộc mà còn là truyền thống của xứ sở sương mù.

Các thuộc địa cũ của Anh như Ấn Độ, Indonesia vẫn giữ truyền thống này kể thế kỷ 19.