Cần bổ sung các tiêu chuẩn, quy chuẩn mới cho xe điện

Ông Triệu Việt Phương, Phó Viện trưởng Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam (Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng) trình bày tham luận "Hiện trạng và các bộ tiêu chuẩn quốc gia, quy chuẩn quốc gia về xe điện hiện nay tại Việt Nam".

Dưới đây là nội dung tham luận:

Tiêu chuẩn xe điện phải hài hoà với thế giới

Hiện nay, các quốc gia đang không ngừng đầu tư các nguồn lực về kinh phí và nhân lực với mong muốn là làm chủ công nghệ và đi đầu trong ngành công nghiệp xe điện. Tổng số kinh phí của các chính phủ dùng để hỗ trợ ngành xe điện thông qua các đầu tư các hoạt động trực tiếp như mua bán và cắt giảm thuế là 14 tỷ USD của riêng năm 2020. Sản lượng xe ô tô điện cung cấp ra thị trường tăng dần theo từng năm.

Theo số liệu thống kê của Cơ quan Năng lượng quốc tế IEA, số lượng xe điện được bán ra riêng trong năm 2020 tăng 70% so với năm 2019. Tổng số xe được lưu hành năm 2020 ước tính khoảng 3 triệu xe. Trong đó số lượng ước tính ở Châu Âu là 1,4 triệu xe, sau đó là Trung Quốc với số lượng 1,2 triệu xe và Mỹ 295.000 xe.

Các mẫu xe điện cũng không ngừng được cải tiến để đáp ứng các đối tượng khách hàng ngày càng đa dạng. Theo thống kê thì riêng trong năm 2020 đã có 370 mẫu xe điện mới được đưa ra thị trường, tăng 40% so với năm 2019.

Ở Việt Nam hiện nay, sản phẩm xe điện được đánh giá khá hấp dẫn với các nhà đầu tư. Đối với hoạt động nhập khẩu ô tô điện đang diễn ra khá sôi động với tốc độ tăng trưởng lớn, đặc biệt trong năm 2020 ghi nhận số lượng ô tô điện nhập khẩu tăng khoảng 500% so với năm 2019. Dự kiến năm 2021, một loạt các sản phẩm xe điện ra mắt thị trường như xe buýt, ô tô con.

Trước quy mô ngày càng phát triển của dòng xe điện đang diễn ra trên thế giới và tại Việt Nam đòi hỏi Việt Nam phải có một hệ thống các tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) đầy đủ và hài hòa với các hệ thống tiêu chuẩn trong khu vực và trên thế giới để có thể đáp ứng phù hợp với tiến trình và kích thích sự phát triển của đối tượng xe này. Bên cạnh đó việc có một hệ thống TCVN và QCVN đầy đủ sẽ hỗ trợ đắc lực cho cơ quan quản lý nhà nước trong việc quản lý chất lượng đối với đối tượng xe điện.

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, tiêu chuẩn là tiền đề rất quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng, khả năng cạnh tranh, vượt qua các rào cản thương mại để hội nhập sâu rộng, mạnh mẽ với quốc tế và khu vực.

Hệ thống TCVN hiện có trên 13.000 tiêu chuẩn. Trong đó bao gồm cả TCVN về xe điện. Với mức độ hài hoà chung so với tiêu chuẩn quốc tế của tổng số tất cả các tiêu chuẩn khoảng 60%. Hệ thống các TCVN về xe điện chính là công cụ hỗ trong công tác quản lý nhà nước, định hướng cho các nhà SXLR, công nghiệp phụ trợ và góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đối với sản phẩm xe điện.

Cụ thể, hệ thống TCVN hiện đang áp dụng cho xe cơ giới đường bộ là khoảng 260 tiêy chuẩn, trong đó ô tô có 140 tiêu chuẩn, mô tô xe máy 102 tiêu chuẩn, xe đạp 18 tiêu chuẩn. Trong các TCVN trên thì có 39 TCVN áp dụng cho xe điện.

Hệ thống TCVN liên quan về xe điện tại Việt Nam hiện nay được biên soạn bởi Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC22 Phương tiện giao thông đường bộ (thuộc Tổng cục TCĐLCL), Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng đề nghị và Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

TCVN đã được xây dựng dựa trên cơ sở các tiêu chuẩn quốc tế của Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO), Ủy ban kỹ thuật điện quốc tế (IEC), hoặc tham khảo tiêu chuẩn của Uỷ ban kinh tế Châu Âu (ECE), v.v… và có sự điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện kinh tế và quy định của pháp luật Việt Nam. Cùng với sự tham gia đóng góp của các thành phần gồm: các nhà khoa học, các chuyên gia đến từ các trường đại học, từ các viện nghiên cứu, các cơ quan tổ chức có liên quan, các hiệp hội, các doanh nghiệp… Vì vậy hệ thống TCVN được xây dựng đảm bảo về chất lượng cũng như được hài hòa với hệ thống tiêu chuẩn quốc tế và tiêu chuẩn khu vực.

Cần sớm bổ sung tiêu chuẩn trạm sạc

Cũng theo ông Phương, mặc dù đã đạt được nhiều kết quả to lớn trong thời gian qua nhưng việc xây dựng các tiêu chuẩn vẫn còn tồn tại những điều phải khắc phục. Cụ thể như trong quá trình xây dựng tiêu chuẩn, sự tham gia của các doanh nghiệp, chủ thể chính của các tiêu chuẩn còn khá thụ động, phụ thuộc vào nhà nước xây dựng các tiêu chuẩn để doanh nghiệp áp dụng. Số lượng các TCVN hiện nay mới chỉ đảm bảo một phần yêu cầu cho xe điện và các bộ phận chính: động cơ, ắc quy, pin của xe điện nói chung mà chưa phản ánh hết được các yêu cầu phát sinh trong thời gian gần đây. Như thiếu các tiêu chuẩn mới liên quan đến cuộc cách mạng xe điện như cuộc cách mạnh về pin, cách mạng về thời gian sạc, cách mạng về hệ thống điều khiển, …

Bên cạnh đó, nội dung của TCVN chưa đề cập đến các nội dung cụ thể sau: Yêu cầu kỹ thuật và an toàn điện đối với hệ thống sạc nhanh; Yêu cầu về an toàn khi vận chuyển, thay thế pin/ắc quy của xe điện; Thuật ngữ và phân loại các mức độ của xe tự lái; Yêu cầu kỹ thuật và yêu cầu an toàn đối với xe tự lái; Yêu cầu về kỹ thuật và yêu cầu về thử nghiệm đối với hệ thống điều khiển trong quá trình vận hành; Yêu cầu về tái chế đối với ắc quy, pin sau một thời gian sử dụng; Yêu cầu và đặc tính của thiết bị nạp tự động; Phương pháp thử nghiệm để đánh giá hiệu năng của hệ thống phanh tái sinh; Yêu cầu kỹ thuật và yêu cầu an toàn đối với xe buýt điện… là chưa có các tiêu chuẩn đề cập đến các nội dung này.

Việc hệ thống TCVN chưa đầy đủ sẽ có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của ngành sản xuất, lắp ráp xe điện và ngành công nghiệp phụ trợ sản xuất của xe điện tại Việt Nam. Các sản phẩm và phụ tùng sản xuất ra sẽ rất khó khăn trong quá trình tìm thị trường tiêu thụ và cạnh tranh với sản phẩm ngoại nhập.

Đối với hệ thống quy chuẩn Quốc gia (QCVN) hiện có 21 QCVN quy định đối với xe điện. Trong đó có 16 quy chuẩn dùng chung cho ô tô, mô tô và xe gắn máy. Chỉ có 5 QCVN dành riêng cho xe điện.

Cụ thể có QCVN 68/2013/BGTVT và Sửa đổi 1:2015 Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xe đạp điện; QCVN 75: 2019/BGTVT- Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Động cơ sử dụng cho xe đạp điện; QCVN 76: 2019/BGTVT- Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Ắc quy sử dụng cho xe đạp điện; QCVN 90: 2019/BGTVT- Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Động cơ sử dụng cho xe mô tô, xe gắn máy điện; QCVN 91: 2019/BGTVT- Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Ắc quy sử dụng cho xe mô tô, xe gắn máy điện. Từ đó có thể thấy chưa có QCVN cho ô tô điện.

Đối với các QCVN hiện tại đã đưa ra quy định cho động cơ, ắc quy sử dụng cho xe mô tô, xe máy điện và kết hợp với một số QCVN chung về an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối phương tiện giao thông chung. Hạn chế hiện nay với các QCVN đó là chưa bao quát được hết các vấn đề về chất lượng, an toàn phương tiện cho người sử dụng xe mô tô, xe gắn máy và ô tô điện.

Trong thời gian sắp tới một số nhà máy dự kiến sẽ cho ra đời các dòng xe ô tô điện khác nhau như: xe buýt điện, các dòng xe con nhưng hiện tại chưa có QCVN nào cụ thể cho các dòng xe này.

Bên cạnh đó, trên thế giới hiện nay có ghi nhận đã có những trường hợp xảy ra quá trình hỏa hoạn gây ra cháy trên các phương tiện xe điện trong khi xe đang sạc gây nguy hiểm nhất định cho con người và điều kiện môi trường xung quanh. Trong khi đó hệ thống QCVN chưa có quy chuẩn kỹ thuật và an toàn cụ thể nào về tiêu chuẩn của thiết bị và hệ thống trạm sạc cũng như các yêu cầu an toàn trong quá trình sạc đối với các loại thiết bị này. Hệ thống thiết bị sạc và trạm sạc là cơ sở hạ tầng thiết yếu để mở rộng và phát triển ngành công nghiệp xe điện hiện nay ở Việt Nam.

Từ đó, có thể đưa ra một số kết luận và đề xuất. Mặc dù đã có những cố gắng nỗ lực của các bộ ngành trong thời gian qua khi một số tiêu chuẩn quốc gia về xe điện đã được xây dựng và công bố nhưng số lượng TCVN và QCVN đối với xe điện vẫn còn thiếu và chưa đồng bộ so với hệ thống tiêu chuẩn đang lưu hành trên thế giới về xe điện. Điều này đòi hỏi phải tiếp tục xây dựng, cập nhật bổ sung thêm trên cơ sở mức độ hài hòa lớn hơn đối với các hệ thống tiêu chuẩn quốc tế. Việc cập nhật, bổ sung này nhằm hỗ trợ cho việc sản xuất, lắp ráp xe điện tại Việt Nam.

Việc hoàn thiện hệ thống TCVN và QCVN về xe điện giúp tạo nên hàng rào kỹ thuật để kiểm soát và ngăn chặn các kiểu loại xe điện có chất lượng thấp xâm nhập vào Việt Nam.

Hệ thống TCVN hiện đang thiếu các yêu cầu về yêu cầu về kỹ thuật cho các loại xe điện như ô tô con điện, xe buýt điện. Thiếu các TCVN yêu cầu kỹ thuật cho các thiết bị thuộc cơ sở hạ tầng phục vụ cho vận hành khai thác sử dụng xe điện: hệ thống trạm sạc, hệ thống sạc nhanh, trạm đổi pin,…

Với sự phát triển mạnh mẽ của nền công nghiệp xe điện trên thế giới cũng như sự tăng cường đầu tư, mở rộng phát triển của các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và kinh doanh xe điện, sự phát triển ngành công nghiệp phụ trợ ô tô điện đòi hỏi phải có một hệ thống các TCVN và QCVN đầy đủ hơn.

Đề xuất hoàn thiện chính sách phát triển xe điện

Trên cơ sở phân tích trên, có một số đề xuất. Đầu tiên cần hoàn thiện chính sách về phát triển xe điện ở việt nam, như xây dựng chiến lược, chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư công nghệ,... Ban hành các cơ chế khuyến khích sự tham gia đóng và phát triển hệ thống TCVN và QCVN từ phía các doanh nghiệp và các tổ chức trong lĩnh vực xe điện, tạo động lực để nghiên cứu, đầu tư và phát triển vì lợi ích chung của xã hội.

Tiếp đến cần tăng cường sự phối hợp của các nhà sản xuất, đơn vị nhập khẩu kinh doanh phân phối với các đơn vị truyền thông, cơ quan nhà nước hữu quan nhằm thúc đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền phổ biến hệ thống TCVN và QCVN đã có đến công đồng để nhằm đưa các quy chuẩn, tiêu chuẩn vào thực tế đời sống và thúc đẩy việc áp dụng TCVN, QCVN hài hoà với hệ thống tiêu chuẩn quốc tế.

Thêm vào đó, rất cần sự vào cuộc một cách chủ động, sự đồng hành nhiều hơn của cộng đồng sản xuất lắp ráp, nhập khẩu, kinh doanh xe điện để chúng ta có được nguồn lực mạnh, đủ khả năng để rà soát, cập nhật bổ sung, xây dựng hoàn thiện hệ thống QCVN, TCVN cho xe điện hiện nay ở Việt Nam. Chỉ bản thân nhà nước, mà thiếu sự đồng hành của cộng đồng sản xuất lắp ráp, nhập khẩu, kinh doanh xe điện… rõ ràng là thiếu đi sức mạnh tổng thể để có thể rà soát, bổ sung và cập nhật hệ thống TCVN và QCVN.

Cuối cùng, trong quá trình tiếp tục hoàn thiện hệ thống TCVN và QCVN về xe điện thì trước hết ưu tiên phát triển hệ thống TCVN và QCVN của hệ thống trạm sạc, hệ thống sạc nhanh, trạm đổi pin,... để có thể đưa ra các yêu cầu kỹ thuật và an toàn của các thiết bị và trạm sạc vào quản lý, làm giảm thiểu rủi ro, nâng cao hiệu quả an toàn điện trong quá trình đưa phương tiện điện vào hoạt động công cộng.

Xe thể thao Porsche giá rẻ sắp được bán tại Việt Nam?