Cuba có hẳn là "mỏ vàng" của ngành ô tô?

“Mỏ vàng” Cuba

Bắt đầu từ tháng 12 năm ngoái, Cuba và Mỹ bình thường hóa quan hệ ngoại giao, gỡ bỏ một phần cấm vận, nới lỏng quy định đi lại và giao thương. Nhiều chuyên gia nhận định Cuba là “mỏ vàng lộ thiên” đang chờ các hãng ô tô nước ngoài khai thác.

54 năm nay, hầu hết người dân Cuba đều trung thành với một chiếc xe cũ kỹ, qua bao đời nâng cấp và không đạt tiêu chuẩn về khí thải. Do quản lý nhập khẩu xe và phụ tùng rất khắt khe nên mỗi khi xe gặp trục trặc, việc tìm kiếm phụ tùng thay thế rất khó khăn, đôi khi họ tự cải tiến hoặc nếu không tìm được, họ chấp nhận dùng tạm. Brenda Priddy, nhà báo chuyên về mảng ô tô từng có dịp tới Cuba hai lần cho biết: “Nhiều người không dám lái xe ban đêm vì đèn pha hỏng. Ở đây, phụ tùng dễ kiếm nhất là gạt nước. Đó là thứ họ đủ tiền mua”.

Vì thủ tục mua xe rất khó khăn nên xe taxi tại Cuba cũng rất đặc biệt. Taxi ở đây thường là xe cá nhân và do tầng lớp trí thức lái như bác sỹ, công nhân viên chức... ngoài giờ làm việc. Tuy nhiên, là một người dân địa phương, anh Mauricio Alonso, chủ ngôi nhà nghỉ dưỡng cho thuê tại La Habana thừa nhận: “Taxi ở Cuba rất nguy hiểm vì xe cũ, lạc hậu, khí thải nhiều”. Với họ, lúc này sắm ô tô mới là nhu cầu cần thiết.

Về phía Mỹ, Nghị sỹ đại diện khu vực Detroit (Mỹ), ông John Conyers cho rằng: “Đạt được thỏa thuận dỡ bỏ một phần lệnh cấm vận là tin tốt lành cho nền kinh tế Mỹ. Thứ nhất, Cuba chỉ cách bờ biển của Mỹ 144 km, dễ giao thương buôn bán. Thứ hai, người dân Cuba nổi tiếng yêu thích ô tô Mỹ, khả năng sẽ tạo ra sức mua ô tô và phụ tùng ồ ạt, có lợi cho người dân Detroit - quê hương của tôi nói riêng và nước Mỹ nói chung”.

Một thời, đường phố Cuba tràn ngập các loại xe Pontiacs, Studebakers, Oldsmobiles, Chevrolet của Mỹ. Nhà phân tích về lĩnh vực ô tô Michelle Krebs làm việc tại AutoTrader.com - trang buôn bán xe ô tô trực tuyến thuộc Tập đoàn TPI Holdings (Mỹ) cho biết, hiện có 60 nghìn ô tô của Mỹ đời 1950-1960 đang lưu thông trên đường phố Cuba cho đến thời điểm này. Giao thương nới lỏng sẽ tạo cơ hội cho họ thỏa niềm đam mê ngày nào.

Trong một thời gian dài nữa, người dân Cuba sẽ vẫn cố sửa những chiếc xe từ những năm 1950

Ngon nhưng không dễ

Nắm bắt cơ hội này, các hãng sản xuất ô tô lớn trên thế giới nhất là các hãng của Mỹ bắt đầu hướng sự chú ý sang Cuba, tìm cách “đặt chân” lên mảnh đất màu mỡ này càng sớm càng tốt. Cuối năm ngoái, sau khi hai nước tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao, đại diện nhiều hãng xe đang góp mặt tại triển lãm ô tô Detroit (Mỹ) đều tỏ rõ tham vọng khai thác thị trường Cuba.

Đại diện Hãng ô tô General Motors (GM) cho biết: “Chúng tôi rất vui trước thông tin hai nước bình thường hóa quan hệ. Chúng tôi sẽ đánh giá và nắm bắt bất cứ cơ hội nào để tiến vào thị trường này”. Christine Becker, đại diện hãng Ford cũng tỏ rõ sự quan tâm của họ đối với thị trường tại Cuba. Không chỉ các hãng ô tô phương Tây, nhiều đại gia ô tô châu Á như Kia (Hàn Quốc) và một số hãng xe hơi của Trung Quốc cũng rất háo hức chờ cơ hội. Dù vậy, các hãng ô tô này đều chỉ đang dò xét cẩn thận, chưa có kế hoạch cụ thể. Các chuyên gia trong ngành ô tô thế giới nhận định một số trở ngại mà các hãng ô tô này phải đối mặt như thuế cao, thói quen sử dụng…

Nhà báo Brenda Priddy cho rằng: “Mức lương của người dân Cuba rất thấp (chỉ khoảng 20 USD/tháng) vì vậy họ sẽ xoay sở đủ cách làm cho xe chạy, còn nước còn tát chứ không vội vàng bỏ tiền mua ô tô ngay”. Lương đã thấp, giá xe lại cao gấp 4 lần so với Mỹ/châu Âu, vượt quá khả năng chi trả của người dân. Sở dĩ, Chính phủ Cuba áp thuế cao vì họ muốn dùng 75% lợi nhuận và tiền thuế từ việc bán ô tô để đưa vào quỹ giao thông công cộng.

Một rào cản khác là thói quen sử dụng của người dân. Anh Mauricio Alonso, dân địa phương được nhắc tới ở trên vẫn đang dùng chiếc Moskovich đời 1984 sản xuất tại Nga dù hai người hàng xóm đã mua xe mới. Anh ngại thay xe không chỉ vì “mất thời gian và chi phí cao” mà theo anh, xe cổ là một nét hấp dẫn khách du lịch của Cuba. “Chiếc xe cổ của tôi dù không quá tốt nhưng vẫn dùng được và nếu xe hỏng, tôi có thể thay phụ tùng”.

Mặt khác, muốn tiến vào thị trường ô tô này, nhiều hãng ô tô của Mỹ và châu Âu phải dè chừng các đối thủ Trung Quốc. Dù người dân Cuba vốn nổi tiếng yêu ô tô Mỹ nhưng từ khi bị áp lệnh trừng phạt từ năm 1960, họ dần chuyển sang mua ô tô giá rẻ của Trung Quốc vì vừa túi tiền và dễ mua hơn. Đến năm 2013, Hãng ô tô Geely của Trung Quốc chiếm 50% lượng xe nhập khẩu tại Cuba, 50% xe ô tô còn lại thuộc về các Hãng Kia, Peugeots… ChinaDaily trích thống kê doanh số bán hàng của Geely cho biết, có khoảng 10 nghìn chiếc Geely đang được sử dụng tại đất nước này.

Theo Reuters, nửa đầu năm 2014, chỉ 50 chiếc ô tô và bốn chiếc xe máy được bán ra tại Cuba. Cả nước chỉ có 11 đại lý bán ô tô trong đó bốn đại lý nằm ở La Habana.

Diễn biến thị trường ô tô toàn cầu năm 2015